Definicja i standardy termomodernizacji

Termomodernizacja jest najczęściej rozumiana jako proces, w wyniku którego następuje zmniejszenie zapotrzebowania na ciepło w budynku.

Precyzyjnej definicji dostarcza Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów. Zgodnie z nią za przedsięwzięcia termomodernizacyjne uznaje się przedsięwzięcia, których przedmiotem jest:

1. ulepszenie, w wyniku którego następuje zmniejszenie zapotrzebowania na energię dostarczaną na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej oraz ogrzewania do budynków mieszkalnych, budynków zbioro- wego zamieszkania oraz budynków stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego służących do wykonywania przez nie zadań publicznych,
2. ulepszenie, w wyniku którego następuje zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowni- czych oraz zasilających je lokalnych źródłach ciepła, jeżeli budynki wymienione w lit. a, do których dostarczana jest z tych sieci energia, spełniają wymagania w zakresie oszczędności energii, określone w przepisach prawa budowlanego, lub zostały podjęte działania mające na celu zmniejszenie zużycia energii dostarczanej do tych budynków,
3. wykonanie przyłącza technicznego do scentralizowanego źródła ciepła, w związku z likwidacją lokalnego źródła ciepła, w wyniku czego następuje zmniejszenie kosztów pozyskania ciepła dostarczanego do budynków wymienionych w lit. a,
4. całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii na źródła odnawialne lub zastosowanie wysokosprawnej

Możemy wyróżnić różne stopnie termomodernizacji, w zależności od jej kompleksowości i uzyskanych efektów (tabela 3.1).

Najbardziej efektywnym z punktu widzenia ekonomicznego przedsięwzięciem będzie termomodernizacja do standardu niemal zeroenergetycznego (NZEB). W Polsce nie ma oficjalnej definicji takiego przedsiewziącia, ale na podstawie dostępnych analiz można przyjąć, że wymagania dla budynków jednorodzinnych poddawanych termomodernizacji do standardu NZEB powinny być zdefiniowane w następujący sposób:

• wskaźnik zapotrzebowania na energię użytkową do ogrzewania i wentylacji EUco ≤ 60 kWh/m² rok,
• zmniejszenie zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną do ogrzewania, wentylacji, przygotowania c.w.u. i pracy urządzeń pomocniczych ≥ 75%.

Osiągnięcie tego standardu wymaga zastosowania kompleksowych działań. Niezależenie jaki standard chcemy uzyskać warto w procesie termomodernizacji wykorzystać zasadę Trias Energetica (rysunek 3.2). Została ona opra- cowana przez Politechnikę w Delft aby pomóc w dążeniu do zrównoważonego energetycznie sektora budowlanego. Zgodnie z Trias Energetica pierwszym etapem zawsze powinno być ograniczenie strat energii, przy jednoczesnym zachowaniu komfortu użytkowania. Dopiero gdy budynek charakteryzuje się minimalny zapotrzebowaniem na energię, do jego pokrycia należy w pierwszej kolejności wykorzystać odnawialne źródła jak kolektory słoneczne, wiatr czy panele fotowoltaiczne. Takie podejście gwarantuje, że ograniczenie niekorzystnego wpływu budynków na środowisko będzie miało charakter trwały. Jeżeli nie ograniczymy strat energii a jedynie wprowadzimy OZE, np. w postaci biomasy, efekt może być nietrwały i dużo mniejszy. Ograniczone zapotrzebowanie na energię oznacza również mniejszą instalację i źródło o mniejszej mocy, pracujące efektywnie w całym zakresie użytkowania oraz mniejsze koszty inwestycyjne.

Wykorzystanie paliw kopalnych powinno być ograniczone do minimum i mieć miejsce tylko w sytuacji, gdy OZE są niewystarczające. Jednoczenie produkcja energii z paliw kopalnych musi być efektywna a podobnie jak jej wykorzystanie. Jak wskazują zmiany ceny ropy naftowej, era nieokiełznanej podaży taniej energii się skończyła. Paliwa kopalne stają się coraz rzadsze, a czysta energia nie jest jeszcze w pełni skalowalna. Oszczędzanie energii zapewnia najbardziej bezpośredni i skuteczny sposób spowolnienia globalnego ocieplenia.

Do pozostałych globalnych korzyści z termomodernizacji budynków można zaliczyć:

• Korzyści ekonomiczne, wynikające z oszczędności w zużyciu energii, a także rozwoju aktywności gospodarczej i wzrostu liczby nowych miejsc pracy w sektorach związanych z termomodernizacją. Według szacunków Buil- dings Perfomance Institute Europe (BPIE) [1], roczne oszczędności energii, osiągnięte dzięki termomodernizacji, mogą w roku 2030 sięgnąć od 5% do 26% zużycia z roku 2013. To jednak nie wszystko, suma korzyści ekonomicznych może być znacznie większa. Rachuby S. Environmental Protection Agency (Agencji Ochrony Środowiska Stanów Zjednoczonych) mówią o tym, że całkowite korzyści ekonomiczne wynikające z inwestycji w termomodernizację przekraczają półtorakrotnnie wartość oszczędności zużycia energii. Ich źródłem jest m. in. przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego, wynikające ze wzrostu popytu na siłę roboczą, materiały, a także usługi dodatkowe, niezbędne podczas realizacji projektów budowlanych.
• Korzyści środowiskowe, wynikające z ograniczenia lokalnych zanieczyszczeń powietrza (pyły, benzo[a] piren, NOx) i emisji dwutlenku węgla (CO2) prowadzących do zmian Zgodnie z analizami ekspertów z BPIE, potencjalne zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do roku 2030 (w stosunku do roku 2010), osiągnięte w wyniku termomodernizacji budynków, może sięgać 8–59%. Wraz ze zwiększeniem efektywności energetycznej budynków znacząco spadnie także zanieczyszczenie powietrza powstające w następstwie tzw. niskiej emisji, a więc spalania w domowych, nieefektywnych piecach, paliw stałych niskiej jakości. Kompleksowa termomodernizacja, najlepiej połączona z wymianą lokalnych źródeł ciepła, a także w szczególnych przypadkach z zakazem palenia węglem, może znacząco zmniejszyć zapotrzebowanie na energię z niskoefektywnych pieców, a w rezultacie ograniczyć emisję szkodliwych substancji.
• Korzyści społeczne, wynikające przede wszystkim z ograniczenia zjawiska ubóstwa. Jeśli koszty zapewnienia odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach, zarówno w zimie jak i w lecie, przekraczają od 10–20% budżet gospodarstwa domowego pozostaje zagrożonych 16%–25% gospodarstw domowych w Polsce [2]. Kompleksowa termomodernizacja mogłaby doprowadzić do obniżenia kosztów ogrzewania pomieszczeń nawet o połowę, a więc przyczynić się nie tylko do podniesienia komfortu życia, ale także do zwiększenia dochodu rozporządzalnego gospodarstw domowych. Efektem tych działań byłoby ograniczenie zjawiska wykluczenia społecznego osób o niskich dochodach.

Indywidualne korzyści z termomodernizacji domu będą nieco inne. Do najważniejszych z nich można zaliczyć:

• Ograniczenie kosztów ogrzewania i przygotowania w.u. W wyniku przeprowadzenie kompleksowej, głębokiej termomodernizacji mogą się one zmniejszyć nawet o 60%.
• Podwyższenie komfortu mieszkania w domu. Ocieplone przegrody i zmodernizowany system grzewczy przy- czyniają się do zapewnienia wysokiego poziomu komfortu cieplnego. Nowe źródło ciepła, np. kocioł gazowy zamiast węglowego, oznacza mniejszą ilość czasu konieczną do jego obsługi i
• Podwyższenie wartości nieruchomości. Wykonanie nowej elewacji, wymiana okien wpływa korzystnie na wy- cenę nieruchomości. Budynki zmodernizowane są atrakcyjniejsze dla kupujących z uwagi na niższe koszty eksploatacyjne, lepszą estetykę i komfort cieplny
• Poprawa stanu technicznego budynku. Podczas wykonywania prac termomodernizacyjnych wykonuje się zazwyczaj dodatkowe przedsięwzięcia nie mające bezpośredniego wpływu na efektywności energetyczną, ale przyczyniające się do zwiększenia trwałości i bezpieczeństwa konstrukcji. Może to być wymiana pokrycia dachowego, wykonanie izolacji przeciwwodnych lub remont balkonów.

dr inż. Arkadiusz Węglarz, dr inż. Szymon Firląg

Literatura:

1. Strategia modernizacji budynków: Mapa Drogowa 2050, Kraków 2014.
2. Europejskie badanie dochodów i warunków życia (EU-SILC) w 2012 r.
3. Węglarz A. Analiza kosztów budowy domów, Budujemy dom. Nr 4/2018, str 60-66.
4. Węglarz A. Termomodernizacja domów jednorodzinnych, Budujemy dom. Nr 5/2018, str 74-84.
5. Węglarz A., Pierzchalski M., Koc D. Koszty w cyklu życia budynku, Konferencja nt. Cena lub koszt cyklu życia – nowe uwarunkowania   w zamówieniach…, Ciechocinek 2016.