Dlaczego potrzebujemy mówić o termomodernizacji domów jednorodzinnych?

Palącym problemem środowiskowym są coraz bardziej widoczne negatywne skutki oddziaływania energochłonnej działalności człowieka na klimat i środowisko.

W Unii Europejskiej same budynki odpowiadają za ok. 40% zużycia energii (oraz 35% emisji gazów cieplarnianych), z czego najwięcej energii przeznaczane jest na ogrzewanie. W Polsce, podczas gdy nowe budynki muszą spełniać coraz wyższe standardy efektywności energetycznej, już istniejące obiekty, zarówno publiczne jak i prywatne, są często niedogrzane i energochłonne. Wskaźnik średniego zużycia energii na m2 polskich budynków jest bardzo wysoki i wynosił średnio 170 kWh/m2.

Problem tkwi w domach…

Eksperci wskazują ,że największy potencjał w dążeniu do ograniczenia energochłonności mają budynki jednorodzinne. W kraju znajduje się ich ponad 5 mln, w większości słabo ocieplonych bądź nieocieplonych wcale. Polacy ogrzewają je za pomocą przestarzałych i nisko sprawnych kotłów węglowych, w których niejednokrotnie spalany jest węgiel o najgorszej jakości. Relatywnie niska izolacyjność budynków jednorodzinnych oraz brak standardów emisyjnych dla kotłów i paliw powodują pogłębianie niskiej emisji i utrwalanie problemu nieefektywnego gospodarowania energią na wiele lat.

W wybranym dla realizacji projektu „Temomodernizacja – to się opłaca” makroregionie województw mazowieckim, łódzkim, świętokrzyskim i lubelskim  znajduje się w sumie ok. 1 571 tys. budynków jednorodzinnych. Blisko 80% z nich pochodzi sprzed 1988 roku, kiedy normy wynosiły między 260 (do 1966r.) a 350 kWh/m²/rok (obecne to 120 kWh/m²/rok). Wśród danych dla poziomu województw na terenie makroregionu wskazuje się, że bez centralnego ogrzewania pozostaje między 20% a 30% gospodarstw domowych, co oznacza ogrzewanie przy pomocy najprostszych pieców.

Dodatkowo ogrzewanie domów jest głównym źródłem zanieczyszczenia pyłem zawieszonym, wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi, metalami ciężkimi i dioksynami. Polska znajduje się w czołówce krajów europejskich o najgorszej jakości powietrza. Międzynarodowa organizacja non-profit HEAL, która analizuje wpływ środowiska na zdrowie obywateli Unii Europejskiej, obliczyła, że w Polsce z powodu zanieczyszczeń powietrza przedwcześnie umiera 45 tys. osób. Warto podkreślić, że leczenie schorzeń spowodowanych m.in. złą jakością powietrza w głównej mierze finansowane jest ze środków publicznych.

Zanieczyszczone powietrze ma również negatywny wpływ na kondycję ekosystemów oraz powoduje niszczenie materiałów (np. korozja metali).Obecnie największym problemem złej jakości powietrza – na świecie, w tym w Europie i Polsce – są cząstki stałe (inaczej pyły zawieszone) o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów (PM10) oraz mniejszej niż 2,5 mikrometra (PM2,5). W ocenie NIK na niską skuteczność działań naprawczych w zakresie ochrony powietrza podejmowanych przez jednostki samorządu terytorialnego istotny wpływ ma niska świadomość społeczna w zakresie szkodliwości zanieczyszczeń powietrza.

 

Korzyści z głębokiej termomodernizacji

Poprawa efektywności energetycznej budynków, rozumiana jako kompleksowa termomodernizacja, skutkuje korzyściami ekonomicznymi, społecznymi i środowiskowymi. Ponieważ większość energii (ok. 90%) pozyskujemy z nieodnawialnych paliw kopalnych, takich jak węgiel kamienny i brunatny, ropa naftowa czy gaz ziemny, istnieje duży potencjał ograniczenia tego zużycia, poprzez zastosowanie podstawowych rozwiązań energooszczędnych w trakcie modernizacji budynków.

Budynki poddane modernizacji będą nie tylko lepiej dostosowane do współczesnych wymagań użytkowych, ale także zapewnią lepsze warunki dla zdrowia i samopoczucie użytkowników, przy jednoczesnym zmniejszeniu oddziaływania na środowisko przyrodnicze i znacząco wpłyną na ograniczenie niskiej emisji. Poprawa efektywności wykorzystania energii przy pomocy działań wspierających głęboką modernizacje jednorodzinnych budynków mieszkalnych stanowi implementację dyrektywy 2010/31/UE oraz dyrektywy 2012/27/UE (art. 4) i wpisana jest w dokument strategiczny „Polityka energetyczna Polski do 2050 roku.”

 

Po pierwsze – edukacja

Wśród wielu barier dla wprowadzania skutecznej, kompleksowej termomodernizacji budynków jednorodzinnych w Polsce (finansowych, transakcyjnych, legislacyjnych) ważną przeszkodą jest niski poziom wiedzy związany z energooszczędnością i korzyściami płynącymi z kompleksowej termomodernizacji. Z badań opinii publicznej wynika, że jedną z głównych barier rozwoju budownictwa efektywnego energetycznie w Polsce jest brak świadomości Polaków, rozumiany jako brak informacji o zużyciu energii, brak informacji o korzyściach płynących z inwestycji energooszczędnych oraz brak informacji o możliwościach finansowania takich inwestycji.

Poziom wiedzy w społeczeństwie związany jest bezpośrednio z poziomem wiedzy specjalistów, na których wiedzy polegają inwestorzy indywidualni. Tymczasem zgodnie z danymi ekspertów niski jest poziom wiedzy po stronie wykonawców (firm budowlanych, architektów, kierowników budowy etc.), przekładający się wprost na błędy w projektach, doborze i wdrożeniu rozwiązań technologicznych, a w rezultacie na parametry modernizowanych budynków. Niska jest świadomość urzędników obowiązku pełnienia wzorcowej roli przez sektor publiczny w zakresie działań związanych z energooszczędnością.

Zważywszy na decyzyjność, opiniotwórczość i bezpośredni wpływ na wybór technologii energooszczędnych, powyższe grupy zawodowe wpływają zarówno na realizację polityk energetycznych jak na decyzje inwestycyjne grupy mogącej znacząco wpłynąć na obniżenie energochłonności budynków – właścicieli gospodarstw jednorodzinnych. Dlatego wskazane są działania edukacyjne zarówno podnoszące poziom wiedzy wybranych grup zawodowych jak i integrujące je dla obniżania lokalnych barier organizacyjnych, decyzyjnych i inwestycyjnych dla popularyzowania i wdrażania termomodernizacji.

 

Źródła:

  • OECD 2014 “Rising air pollution-related deaths taking heavy toll on society, OECD says” http://www.oecd.org;
  • „Eksperci: rocznie 45 tys. Polaków umiera z powodu zanieczyszczenia powietrza” www.rynekzdrowia.pl 2014
  • Państwowy Monitoring Środowiska PMŚ GIOŚ, roczne oceny jakości powietrza
  • INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA Ocena jakości powietrza w strefach w Polsce za rok 2014
  • Efektywność energetyczna w Polsce. Przegląd 2013. Domy jednorodzinne, Instytut Ekonomii Środowiska
  • Efektywność energetyczna w Polsce. Przegląd 2012. Instytut Ekonomii Środowiska
  • Raport: Strategia modernizacji budynków: mapa drogowa 2050, Instytut Ekonomii Środowiska, NAPE, KAPE, BPIE, 2014
  • Report Energy Efficiency Indicators in Europe 2006
  • Raport Szóste paliwo – „Polacy o oszczędzaniu energii” 2007, Raport Oszczędność Energii w opinii Polaków, CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej 2013
  • Ministerstwo Gospodarki, Drugi Krajowy Plan Działań dotyczących efektywności energetycznej dla Polski 2011, Warszawa, kwiecień 2012 r.
  • Wzorcowa rola samorządów w zakresie racjonalnego zarządzania energią Raport z badań Badanie opracowane przez CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej 2012